Quân đội Đức Quốc xã

• Một phần Cụm Tập đoàn quân Bắc (tư lệnh: Thống chế Wilhelm Ritter von Leeb)
  • Tập đoàn quân số 16 (Thống chế Georg von Küchler)

Trong giai đoạn tấn công Tikhvin, quân Đức đã vượt sông Volkhov, đánh chiếm thành phố Tikhvin, cắt đứt con đường sắt dẫn tới hồ Ladoga để tiếp tế cho Leningrad và gần như tiếp cận bờ phía Nam của hồ này. Một số đơn vị Đức đã bắt đầu hành tiến theo hướng Bologoye. Tuy nhiên, mục tiêu tối thượng của cuộc tấn công - hội quân với phía Phần Lan để hợp vây hoàn toàn Leningrad vẫn chưa thực hiện được trong khi thiệt hại của quân Đức lúc này đã quá nặng (ví dụ sư đoàn thiết giáp số 8 vào ngày 10 tháng 11 chỉ còn 38 xe tăng và 30% số xe cơ giới thông thường[3]) và lực lượng dự bị thì không đủ, tuyến liên lạc tiếp tế thì đã kéo quá dài mà chủ yếu chỉ dựa trên các tuyến đường bộ đã đóng băng. Ở phía Nam, "cái dằm" tại Malaya Vishera vẫn đứng vững còn ở phía Bắc thì quân Đức bị chặn đứng tại vị trí cách Volkhov 6 cây số[Gc 1]. Ở phía Đông trận tuyến dừng lại tại khu vực Ramenye, Dubrovo và Ostrov. Đến đây, việc phát triển tấn công là bất khả thi đối với phía Đức Quốc xã, dù là trên hướng nào.

Trước thực tế này, phía Đức buộc phải chấp nhận dời mục tiêu hội quân với Phần Lan tại sông Svir sang năm 1942[5] và đình chỉ lại mọi cuộc tấn công tại Tikhvin. Lúc này tình hình ở cánh Nam tỏ ra không thuận lợi đối với quân Đức vì thiếu hụt quân dự bị, ngoài việc chuyển sang phòng ngự thì họ không còn cách nào khác. Tình trạng ở mặt Bắc tại khu vực cho tới bờ Nam hồ Ladoga thì vẫn tiếp tục không thay đổi mấy.

Đối với quân đội Đức, chống giữ Tikhvin là một nhiệm vụ cực kì quan trọng nhằm duy trì một bàn đạp có lợi cho các đợt tấn công có thể xảy ra vào mùa xuân năm sau và kiểm soát tuyến đường sắt tiếp vận cho quân Đức. Tuy nhiên, như đã đề cập, lực lượng của phía Đức đã kiệt quệ sau các trận chiến dữ dội trước đó, đến mức vào ngày 17 tháng 11 Cục tác chiến chiến dịch của Bộ Tư lệnh Đức Quốc xã (OKH) đã phải yêu cầu phía Phần Lan có các hành động tích cực hơn trong việc hiệp đồng với quân Đức, tìm mọi khả năng để khởi sự cuộc tấn công từ sông Svir đến Tikhvin.[5]

W. Erfurt, đại diện của Bộ Tư lệnh Đức tại quân đội Phần Lan đã kể lại như sau:

Quân đội Liên Xô

Căn cứ theo tình hình quân đội Liên Xô trong khu vực tại thời điểm này, các cán bộ chỉ huy Xô Viết quyết định tổ chức một đợt phản công lớn với mục tiêu không chỉ thu hồi lại những vùng lãnh thổ bị mất mà còn trù tính hợp vây và tiêu diệt toàn bộ quân địch ngay tại Tikhvin và ở toàn bộ bờ Đông sông Volkhov. Mục tiêu này sẽ phải hoàn thành khi quân đội Liên Xô phản công tiến tới hữu ngạn sông Volkhov và đánh chiếm một số đầu cầu bên tả ngạn.[7]

Mục tiêu này được dự tính hoàn thành bởi các đòn tấn công liên tiếp theo hai hướng giao thoa Kirishi - Gruzino. Tập đoàn quân số 4 được giao đảm trách hướng tấn công chính từ Tikhvin tới Budogoshch và Gruzino với nhiệm vụ cắt đứt quân đoàn cơ giới hóa số 39 (Đức) tại Tikhvin. Sau đó Tập đoàn quân sẽ vọt tiến lên giải phóng Volkhov và hội quân với Tập đoàn quân số 54 tại Kirishi và Tập đoàn quân số 52 tại Gruzino, cắt toàn bộ đường rút lui về bờ Tây sông Volkhov của quân Đức.

Ngày 10 tháng 11, Tập đoàn quân số 4 tổ chức lực lượng của mình thành 3 cụm tác chiến chiến dịch ở các khu vực Đông, Bắc, Nam của Tikhvin, và ở giữa cụm Nam và Đông là một lực lượng khác do tướng A. A. Pavlovich chỉ huy. Theo kế hoạch, cụm Bắc sẽ tấn công xuống phía Nam, cắt đứt tuyến đường sắt và đường bộ Tikhvin - Volkhov, tiến tới cắt đứt đường rút lui về phía Tây của quân Đức. Cụm tác chiến Pavlovich thì có nhiệm vụ đánh chiếm tuyến đường bộ và đường sắt Tikhvin - Budogoshch và chặn đường rút lui về phía Tây Nam. Như vậy, nhiệm vụ chung của Tập đoàn quân số 4 không gì khác là bao vây toàn bộ quân Đức trong một "cái chảo" tại Tikhvin. Cụm Nam "trong trường hợp Ivanov và Pavlovich không hoàn thành nhiệm vụ và chiến cục ở ngoại vi phía Tây thành phố bị kéo dài"[8] thì sẽ tấn công cắt đứt đường lui của quân Đức tại khu vực ngoại vi Tây Tikhvin. Cụm Đông và cánh trái của cụm Bắc thì sẽ đánh trực diện vào Tikhvin.

Về phía mình, tập đoàn quân số 54 trước mắt là chặn những cuộc công kích của cụm quân "Beckmann" (thành lập vào ngày 20 tháng 11 năm 1941) trên hướng Volkhov - Voybokalo, sau đó sẽ phản công vào sườn trái của cụm quân này theo hướng Kirishi, cắt đường lui của quân đoàn cơ giới hóa số 39 (Đức) ở phía Tây Volkhov và tiến tới hội quân với Tập đoàn quân số 4, cùng tiêu diệt khối quân Đức bị vây. Đơn vị trực tiếp thực hiện nhiệm vụ này là cụm tác chiến Volkhov được thành lập vào ngày 28 tháng 11 năm 1944. đến ngày 24 tháng 12 được chuyển giao cho Tập đoàn quân số 54.

Còn Tập đoàn quân số 52 phối hợp với Cụm Tác chiến chiến dịch Novgorod và Phương diện quân Tây Bắc tấn công tiêu diệt quân địch ở Malaya Vishera và tiến tới sông Volkhov, hội quân với Tập đoàn quân số 4 và hình thành nên một trận tuyến vững chắc dọc theo dòng sông. Trong đợt phản công, nhiệm vụ của cụm tác chiến mang tính hỗ trợ. На войска группы возлагалось: một tuyến phòng ngự cứng rắn gần Pakhotnaya Gorka tại cửa sông Msta gần Novgorod; trong khi lực lượng chính tiến theo hướng Selishchenskiy Posolok (Selishche), phối hợp với Tập đoàn quân số 52 đánh chiếm 1 đầu cầu bên tả ngạn sông Volkhov tại Selishchenskiy Posolok. Đóng đối diện với hai đơn vị Liên Xô này là các sư đoàn bộ binh số 126 (Đức) và sư đoàn bộ binh số 250 (Tây Ban Nha), về sau còn được tăng viện thêm các sư đoàn bộ binh số 61, 223 và 215 (Đức).

Như vậy binh lực của quân đội Liên Xô trong chiến dịch bao gồm:

• Tập đoàn quân số 54 (thiếu tướng I. I. Fedyuninskiy) trấn thủ vùng bờ Nam hồ Ladoga tại Voronovo, với trận tuyến chạy song song với tuyến đường sắt Mga - Voybokalo - Volkhov và một nửa tuyến đường sắt nối tới Tikhvin. Một phần của Tập đoàn quân được tổ chức thành Cụm tác chiến Volkhov tham gia vào chiến dịch phản công Tikhvin, phần còn lại trấn thủ tại bờ Đông hồ Ladoga tới Sinyavino nhằm ngăn chặn quân Đức tiếp tục thọc sâu sang phía Đông.
• Tập đoàn quân số 4 (đại tướng K. A. Meretskov) trấn thủ khu vực từ cạnh sườn của Tập đoàn quân số 54 chạy dọc theo tuyến đường sắt Volkhov - Tikhvin, che mặt Bắc, Đông và Nam của Tikhvin.
  • Cụm tác chiến chiến dịch Bắc bao gồm 2 trung đoàn của sư đoàn bộ binh số 44 và trung đoàn bộ binh số 1067, (снятая с позиций на lữ đoàn xe tăng số 46 tại sông Svir) có nhiệm vụ tấn công từ phía Bắc và Tây Bắc của Tikhvin;
  • Cụm tác chiến chiến dịch Đông bao gồm các sư đoàn bộ binh số 65, 191, sư đoàn kị binh số 17, một trung đoàn của sư đoàn bộ binh số 44, trung đoàn xe tăng số 121, tiểu đoàn xe tăng độc lập số 128, có nhiệm vụ tấn công từ phía Đông và Đông Nam của Tikhvin.
  • Cụm tác chiến chiến dịch Nam bao gồm sư đoàn bộ binh cận vệ số 4, sư đoàn bộ binh số 92, 292 và trung đoàn xe tăng số 120, có nhiệm vụ tấn công ở phía Nam và Tây Nam của Tikhvin.
  • Ở giữa cụm tác chiến Nam và Đông là một cụm tác chiến khác bao gồm sư đoàn xe tăng số 60 và sư đoàn kị binh số 27 nằm dưới sự chỉ huy của tướng A. A. Pavlovich.
• Tập đoàn quân số 52 (trung tướng N. K. Klykov) trấn thủ mặt Đông Bắc của Malaya Vishera đi qua Taltsy tới gần vị trí của Tập đoàn quân số 4, nhưng không tiếp giáp với tập đoàn quân này do địa hình cách trở.
• Cụm tác chiến chiến dịch Novgorod trấn thủ từ Malaya Vishera đến Volkhov ở phía Bắc Novgorod và ở các khu vực phía Nam dọc theo sông Volkhov.